Некои руски војници одбиваат да се вратат во борбите во Украина поради нивните искуства на фронтот на почетокот на инвазијата, велат руските адвокати и активисти за човекови права.

Би-би-си разговараше со еден таков руски војник. „Не сакам да се вратам во Украина, да убивам и да бидам убиен“, вели Сергеј (всушност се вика поинаку) кој поминал пет недели борејќи се во Украина претходно оваа година.

Тој сега е дома во Русија, откако побарал правен совет да не биде вратен во првите редови. Сергеј е само еден од стотиците руски војници за кои се верува дека побарале таков совет. Сергеј вели дека е трауматизиран од искуството во Украина: „Мислев дека сме руската армија, дека сме најдобри на светот“. Наместо тоа, се очекувало да се бори без основна опрема, како што се уреди за ноќно гледање.

„Бевме како слепи мачиња. Шокиран сум од нашата војска. Не би чинело многу ако не опремат подобро. Зошто тоа не беше направено?“ огорчен е Сергеј.

Сергеј се приклучил на армијата како регрут. Повеќето руски мажи на возраст меѓу 18 и 27 години мора да отслужат една година задолжителна воена служба. Сепак, по неколку месеци донесе одлука да потпише двегодишен професионален договор, со што заработувал плата.

Во јануари, Сергеј бил испратен во близина на границата со Украина на воени вежби, му било кажано тогаш. Еден месец подоцна – на 24 февруари, денот кога Русија ја започна својата инвазија – му било наредено да ја премине границата. Речиси веднаш, неговата единица била нападната.

Кога вечерта се сместиле на една напуштена фарма, нивниот командант рекол: „Значи, како што веќе разбравте, ова не е шега“.

Сергеј вели дека бил целосно шокиран и не можел да верува дека тоа навистина му се случува. Тие биле континуирано гранатирани, за време на движењето и во текот на ноќта додека мирувале. Во неговата единица од 50 луѓе, 10 биле убиени, а 10 ранети. Речиси сите негови соборци биле помлади од 25 години.

Имал слушнато за руски војници кои биле толку неискусни што не можеле да пукаат и не можеле да разликуваат едниот крај на минофрлачот од другиот. Тој вели дека неговиот конвој, кој патувал низ северна Украина, се распаднал по само четири дена, кога мостот по кој требало да поминат експлодирал, убивајќи ги соборците пред нив.

Во друг инцидент, Сергеј вели дека морал да ги заобиколи другарите заробени во запалено возило пред него: „Возилото беше разнесено од ракетен фрлач или нешто слично. Се запали и внатре имаше војници. Возевме околу него и продолживме „Јас дури и не погледнав назад“.

Неговата единица продолжила низ украинските села, но очигледно немало стратегија, рече Сергеј. Засилувањето не пристигнало, а војниците биле слабо опремени за задачата да го заземат големиот град.

„Отидовме без хеликоптер, се движевме во една колона, како да одиме на парада“, додал Сергеј за Би-Би-Си. Тој верува дека неговите команданти планирале многу брзо да ги окупираат упориштата и клучните градови и пресметале дека Украинците едноставно ќе се предадат. „Итавме напред со кратки ноќни застанувања, без закопување, без извидување. Никого не оставивме во позадина. Ако некој решил да не удри одзади, немаше заштита“, рече Сергеј и продолжи:

„Мислам дека толку многу од нашите момци загинаа најмногу поради тоа.“

Поплаките на Сергеј за недостиг на опрема се појавиле и во телефонските разговори, наводно, извршени од руски војници и нивните семејства, кои биле пресретнати и пуштени од украинските безбедносни служби.

На почетокот на април, Сергеј бил вратен преку граница во камп на руската страна. Војниците биле повлечени од северна Украина и се чинело дека се прегрупираат за да нападнат на исток. Подоцна во април, му било наредено да се врати во Украина, но на својот командант му рекол дека не е подготвен да замине.

“Тој рече дека тоа е мој избор. Тие не се ни обидоа да не разубедат, бидејќи не бевме првите кои одбивме да се вратиме”, изјави Сергеј за Би-Би-Си. Но, тој бил доволно загрижен за реакцијата на неговата единица на неговото одбивање и решил да побара правен совет.

Адвокатот им рекол на Сергеј и на уште двајца истомисленици да го вратат оружјето и да се вратат во седиштето на нивната единица, каде што треба да предадат писмо со објаснување дека се „морално и психички исцрпени“ и не можат да ја продолжат борбата во Украина.

На Сергеј му било кажано дека враќањето во единицата е важно бидејќи заминувањето може да се толкува како дезертерство, што може да резултира со двегодишна затворска казна во баталјон на осудениците.

Воените команданти се обидуваат да ги заплашат војниците со договор да останат во нивните единици, вели рускиот адвокат за човекови права Алексеј Табалов. Но, тој нагласува дека рускиот воен закон вклучува одредби кои им дозволуваат на војниците да одбијат да се борат ако не сакаат.

Активистот за човекови права Сергеј Кривенко вели дека не знае за прогон на оние кои одбиваат да се вратат на фронтот. Но, тоа не значи дека не се прави обид за кривично гонење.

Командант во северна Русија повикал на кривична постапка против својот подреден, кој одбил да се врати во Украина, но воениот обвинител одбил да ја продолжи постапката, според документите до кои дојде Би-Би-Си. Таквото дејствие ќе беше прерано без проценка на штетата на воениот рок во кој бил вклучен, смета обвинителот.

И нема гаранција дека нема да има повеќе гонење во иднина.

Војниците како Сергеј, кои не сакаат да се вратат на бојното поле, не се сами, вели Руслан Левјев, уредник на Conflict Intelligence Team, медиумски проект кој го истражува искуството на руската војска во Украина преку доверливи интервјуа и достапни материјали.

Левиев вели дека значително малцинство руски договорни трупи испратени во Украина на почетокот на инвазијата одбиле да се вратат во борба. Независните руски медиуми, исто така, објавија стотици случаи од почетокот на април кога војниците одбиле повторно да се вклучат во Украина.

Иако Сергеј не сака да се врати на првата линија, тој сака да ја отслужи преостанатата воена служба во Русија за да избегне непредвидени последици. Сепак, иако неговото писмо за отфрлање на борбената мисија е прифатено, нема гаранции дека тој нема да биде вратен во Украина до крајот на неговата воена служба.

„Гледам дека војната продолжува, не запира. Во овие месеци работа на воениот договор што ми остана, сѐ може да се случи, вклучително и најлошото“, изјавил Сергеј за Би-Би-Си.