Полни три години Тијана Призренац се бори со државата да ѝ дозволи да ги користи ембрионите што ги замрзнале со нејзиниот сопруг, кој ненадејно почина во 2019 година.

Државата не ѝ дозволува да ги користи бидејќи Законот за биомедицинско потпомогнато оплодување не ја признава можноста еден од партнерите да умре во текот на процесот. Наместо да ѝ овозможи да стане мајка, државата бара согласност од нејзиниот покоен сопруг. Таа иако се обрати до Министерството за здравство со барање за измена и дополнување на очигледниот апсурд во Законот, не доби одговор.

„Му рекоа дека никогаш нема да има деца поради агресивната хемотерапија и зрачење. Се испостави дека може да го остави својот материјал, што е чудо, а некој ми го одзеде тоа чудо“, изјави Тијана на ТВ Н1.

Сопругот на Тијана боледувал од рак на тестисите, поради што не можеле да имаат деца по природен пат. Но, влегле во процедура на ин витро оплодување, чиј исход за жал не го видел, бидејќи ненадејно починал во 2019 година.

„Имам писмен тестамент со двајца сведоци од мојот сопруг дека ми дозволува да ги користам нашите ембриони по неговата смрт, јас ништо не направив со таа хартија, првото „не“ што го сретнав беше во Дирекцијата за биомедицина“, изјави ТИјана, наведувајќи дека надлежните и рекле дека поради нејзиното барање треба да оди на психолошка евалуација или на етичка комисија.

Како што рече, многу мажи кои боледуваат од рак на тестисите се обраќаат на клиниките за ИВФ. Некои се излекувани и живеат за да добијат потомство, што за жал не беше случај со нејзиниот сопруг. Сега во клиниката има десет замрзнати ембриони, од кои ниту еден не може да се користи, па дури и да се пренесе на друга клиника.

„Во ЕУ дозволуваат постхумно оплодување, само да го однесам ембрионот, но не можам да ги изнесам од Србија“, рече Тијана.

На прашањето што би значело за неа емотивно да има деца со нејзиниот покоен сопруг, таа одговори: „Неописливо е, му рекоа дека никогаш нема да има деца поради агресивната хемотерапија и зрачење“. Се испостави дека може да го остави својот материјал, што е чудо и некој ми го одзеде тоа чудо“.

Тијана има уште само две години да стане мајка, бидејќи на клиниката се уште има обврска да ги чува нејзините ембриони.

„Ограничувањето во законот е пет години, по што материјалот се уништува. Покрај тоа што сакам постхумно оплодување, барам и продолжување на тој петгодишен период. Имам право само да ги уништам, немам право ни да ги донирам“, рече Тијана.

Таа посочи и дека земјите од ЕУ на различни начини го регулирале постхумното оплодување, а едно од решенијата е писмената согласност на брачниот другар со сведоци, на почетокот на постапката за ин витро.

„Ако земеме кредити, а тие кредити ги наследуваат нашите наследници, зошто да не наследам ембрион кој е половина мој, покрај јасната желба на мојот покоен сопруг да имаме потомство“, праша таа.

Случајот на Тијана не е единствениот во Србија

Таа додаде дека ќе продолжи да се бори, дури и ако не успее да го промени законот во следните две години, бидејќи сака да воспостави стандард за сите идни парови кои се соочуваат со истиот проблем.

Мислев дека сум единствената и дека немам право да барам измени и дополнувања, ми рекоа дека тоа е повеќе научно-фантастична сфера, дека тоа е морално прашање“, рече Тијана, додавајќи дека во во меѓувреме наиде на луѓе кои имаат слични искуства.

Една од нив е жена по име Ана, чиј сопруг ненадејно починал од коронавирус, за време на процесот на ин витро оплодување. Гостин на Нови Дан беше и нејзиниот адвокат Аца Манојловиќ.

„Нашиот случај датира од 2020 година. По смртта на сопругот на мојот клиент доаѓаме до истиот проблем. Се обративме во болницата каде се чуваат ембрионите и ја започнавме оставинската постапка, каде побаравме мојата клиентка да се огласи за наследник“, изјави Манојловиќ.

Ана се огласува како наследничка на ембрионите, но и покрај тоа клиниката каде што се чуваат не и дозволува да ги префрли во друга специјална болница.

„Ако е ексклузивно право на жената да одлучува за абортус, тогаш може и ова“, рече адвокатот и додаде дека треба да се измени Законот за наследување и семејниот законик, бидејќи ако се знае кој е татко на детето, се поставува прашањето за наследните права.

„Мора да се сменат неколку закони поради иднината, бидејќи животот е побрз“, посочи тој.

Министерката наведува дека постхумно оплодување не е можно

ТВ Н1 се обрати и до Министерството за здравство со барање да ни обезбеди соговорник за оваа тема, но не добивме никаков одговор на нашето барање. Меѓутоа, во претходните изјави, министерката Даница Грујучиќ беше експлицитна дека постхумно оплодување не е можно и дека болницата, доколку го изврши, ќе биде најстрого казнета со закон.

„Можам да ги разберам луѓето во болницата, но не можам да го разберам немањето желба за промена на законот. Ваквите изјави немаат корист за иднината